سوغات مشهد (بخش اول)
استان خراسان رضوی مهمترین مقصد گردشگری مذهبی کشور است و زائران زیادی از سراسر ایران و جهان به شهر مشهد سفر میکنند. بعلاوه، این استان آثار تاریخی و جاذبههای طبیعی بسیاری نیز دارد و به همین دلیل مقصد سفر بسیاری از گردشگران خارجی است. در سفرتان به مشهد گزینههایی زیادی برای خرید هدیه و سوغاتی دارید. این استان خاستگاه فیروزه، بزرگترین محل کشت و پرورش زعفران و مهد نبات است و تنوع زیادی در سوغاتیهای خوراکی و غیرخوراکی دارد. اولین انتخاب مسافران و زائران شهر مشهد برای خرید سوغاتی بازار رضاست. بازار رضا یکی از قدیمیترین بازارهای شهر مشهد، نزدیک حرم است که بسیار بزرگ است و مغازههای زیادی دارد. اگر دنبال خرید سوغات مشهد از جمله مهر و تسبیح، سجاده، انگشتر فیروزه و عقیق هستید، یا نه به دنبال خرید نبات، زرشک، زعفران و ادویه، بهترین مکان خریدنش بازار رضاست.
طبقه دوم بازار رضا پر از مغازههای فیروزه، طلافروشی و صنایع دستیای مثل پارچه های گلدوزی شده است. مشهدیها میگویند تنوع اجناس در بازار رضا زیاد است ولی قیمتها معمولا بالاست و باید حواست را خوب جمع کنی. البته آنها معتقدند در هیچ کجای مشهد نمیتوان به خوبی و ارزانی فیروزهها و نقره جات بازار رضا پیدا کرد اگر هم قصد خرید از بازار رضا را ندارید بهتر است راجع به برندهای خوب معتبر محصولات مختلف پرسجو کنید و از نمایندگیهایشان خرید کنید.
پیشنهاد دیگر ما این است که اگر قصد دارید با هواپیما به این سفر بروید، از طریق تراولچی ارزانترین بلیط هواپیما به مشهد را بخرید تا در هزینههایتان صرفه جویی کرده و بتوانید سوغاتیهای بیشتری بخرید.
در این مطلب راجع به سوغات مشهد که خوراکی هستند بخوانید و در مطلب دیگر هم سوغاتیهای غیرخوراکی این شهر و استان را معرفی میکنیم.
زعفران
زعفران، اصلیترین سوغات مشهد و استان خراسان است و بهترین زعفران دنیا را در این استان پیدا خواهید کرد. سابقه کاشت زعفران در ایران (به خصوص زعفران قائنات) به بیش از ۳۰۰۰ سال پیش بازمیگردد. این گیاه رنگی و گرانبهای چندین ساله، بدون ساقهاست و پیاز دارد و چون درخاک کویر به عمل میآید، به طلای سرخ و یا طلای کویر شهرت یافتهاست.
برای به دست آوردن یک کیلوگرم زعفران خشک به ۱۱۰/۰۰۰ تا ۱۷۰/۰۰۰ گل زعفران نیاز است. همچنین یک کارگر باید ۴۰ ساعت کار کند تا ۱۵۰/۰۰۰ گل را بچیند. زعفران به علت طعم و رنگ و عطر عالی، کاربردهای فراوانی در تولید فراوردههای غذایی، دارویی و شیمیایی دارد و با توجه به محدودیت کشت و تولید، از فراوردههای گرانقیمت به شمار میرود. ایران با متوسط تولید ۹۰ تا ۹۳ درصد از مجموع تولید جهانی زعفران (بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ تن در سال) در این زمینه مقام اول را داراست. اسپانیا با تولید متوسط ۲۵ تن، مقام دوم و کشورهای هندوستان، جزایر اسپرون روسیه، سنگاپور، مالزی، ژاپن، تایوان، چین، فرانسه، ایتالیا، آلمان، استرالیا و یونان با تولید متوسط ۲۵تن، مجموعاً مقام سوم را به خود اختصاص میدهند. مرکز اصلی پرورش این گیاه، مناطق کویری و کمآب جنوب خراسان است و سابقه زعفران کاری در این منطقه، به ۷۰۰سال پیش بازمیگردد. این محصول کشاورزی ارزشمند امروزه بیشتر در شهرستانهای زاوه، تربت حیدریه، تایباد، باخرز، گناباد و بجستان در استان خراسان رضوی و شهرستانهای قائنات، فردوس، سرایان و بیرجند در استان خراسان جنوبی کشت میشود که البته اخیرا کشت آن در استانهای فارس و کرمان و لرستان نیز رواج یافته است. زعفران از محدود گیاهانی است که در شرایط سخت زیستی پرورش مییابند. با توجه به آن که جایگاه تاریخی زعفران در ایران بوده و منشأ آن نیز ایران است، این گیاه یکی از جذابیتهای ویژه ایران به شمار میآید.
در بازارهای بزرگ مشهد این محصول با کیفیتها و قیمتهای گوناگون عرضه میشود. هنگام خرید دقت کنید که زعفران باکیفیتی تهیه کنید.
زرشک
زرشک میوه بسیار ریز و خوشرنگی است که طعمی ترش دارد و بیشتر نوع خشک شده آن مورد استفاده قرار می گیرد. می توان به جرات گفت که نود و پنج درصد زرشک دنیا در ایران و در قائنات کاشت و برداشت می شود زیرا این منطقه آب و هوای بسیار خوبی برای رشد و نمو این درختچه های پر تیغ دارد.
این خوراکی لذیذ علاوه بر این که زینتبخش غذاهای اصیل ایرانی است، خواص درمانی متعددی هم دارد و از سوغات مشهد است که طرفداران بسیار دارد.
خیلی از مشتریان و خرده فروشان برای تهیه زرشک به دنبال نوع قیمت مناسب و خوب آن هستند برای همین اغلب مراکز فروش در مشهد سعی می کنند تا این محصول را به صورت کیلویی در اختیار مشتریان خود قرار دهند. همان طور که همه افراد می دانند خرید محصولات مختلف به صورت کیلویی و باز سبب می گردد که قیمت ها در حد بسیار زیادی پائین بیاید و سبب شود تا هزینه های اضافی کاهش چشم گیری پیدا کند.
تنها نکته ای که مشتریان باید در هنگام خرید به آن دقت کنند این است که باید محصول را از مرکز معتبری خریداری نمایند تا از خوب بودن و سلامت آن اطمینان حاصل نمایند و جنسی با کیفیت برای خود تهیه کنند.
نبات
نبات در ایران از دیر باز سمبل شادمانی و شاد باش بوده و جزء جدا نشدنی مهریه و سفر عقد در پیوند ازدواج است. از خصوصیات نبات میتوان به «گرم بودن» آن اشاره نمود که استفاده از آن در درمان سردی مزاج ریشه در سنت ایران زمین دارد، همچنین خاصیت ملین و ضد نفخ بودن آن مشهور است.
در مورد تاریخچهی نبات منبع خاصی وجود ندارد ولی آنچه آشکار است این است که نبات نخستین بار در تاریخ توسط مردمان ایران زمین و شبه قاره هند مصرف میشده است. واژه «نبات» هم به معنی گیاه بوده که منشا آن در نحوهی استفاده مصریان و ایرانیان باستان از گیاهان داروئی به این شکل میباشد.
نبات را با رشد دادن بلورهای ریز قند در داخل محلول غلیظ آب قند تهیه میکنند. به خاطر همین است که همیشه وسط آن یک رشته نخ وجود دارد. این همان نخی است که به عنوان سطح بستر برای رشد دادن بلورها و معلق نگه داشتن آن وسط محلول آب قند استفاده شده است.
ماده اولیه در شکر، قند و نبات یکسان است ولی کریستالهایی که در نبات ایجاد میشود از نظر وضعیت فیزیکی و نوع کریستالهایشان با قند و شکر متفاوت است. به همین دلیل خاصیت قند و شکر با خاصیت نبات متفاوت است و نبات طبیعت گرمتری نسبت به قند و شکر دارد.
نبات خوب دارای طعم شیرین و به رنگ سفید یا زعفرانی، دارای نگینهای درشت و شفاف و فاقد جوهر قند و از نظر ضخامت دارای قطر کمی میباشد. بهترین مشخصه برای تشخیص نبات اعلاء شفافیت بلور آن میباشد.
نبات انواع گوناگونی دارد: شاخه نبات که عبارت است از بلورهای نبات که به دور یک نخ (از جنس پنبه) تشکیل شده است. نبات چوبی که نباتی است که بلورهای نبات به دور یک چوب تشکیل میشود. از خواص ویژه و ممتاز نبات چوبی نسبت به نباتهای نی دار پلاستیکی آن است که چوب کاملاً بهداشتی بوده (سه مرتبه جوشانده میشود) و برخلاف نیهای پلاستیکی غیر بهداشتی و سرطان زا نمیباشد.
نبات دندانه که همان نگین نبات است که به دلیل قابلیت شکنندگی بسیار بالا در هنگام بسته بندی خرد شده و به خاطر راحتی و سهولت حل شدن در چای (نوشیدنیهای گرم) برای مصارف خانگی و سایر مؤسسات بسیار آسان و مناسب میباشد. مزایای استفاده از این نبات آن است که نیازی به شکستن آن، با شیء یا دست نداشته و آماده برای مصرف و از لحاظ اقتصادی بسیار مقرون به صرفه میباشد.
نبات مخلوط، تکه نباتهایی است که در کف و جدارهی پاتیلها تشکیل میشود که به دلیل غلظت خیلی زیاد شیره در کف پاتیلها باعث تخته شدن آنها میشود که به دلیل شکل نامنظم آن بیشتر به صورت فله عرضه میگردد.
پرده نبات، نباتی است که روی پاتیلها تشکیل شده و از لحاظ کیفیت و مقدار زعفران با دیگر نباتهای شاخه و چوبی هیچ تفاوتی ندارد و از خصوصیات بارز آن ترد و نازک بودن آن میباشد.
پودر نبات، ریزه یا همان خردههای نبات است که کمی از شکر درشتتر بوده و از قابلیت حل شدن بالا با همان خواص نبات میباشد. پودر نبات ایده آل برای هتلها کافیشاپها، رستورانها، منازل، هنگام مسافرت و محل کار میباشد.
امروزه برای تنوع دادن به این محصول، انواع نبات طعمدار تولید و به بازار عرضه شده است. طعمهایی از قبیل دارچینی، نعنایی، زعفرانی، زیره، لیمویی، آویشن و… در سفر به مشهد حتما از انواع نبات به عنوان سوغاتی تهیه کنید تا عزیزانتان را هم در لذت نوشیدن یک استکان چای به همراه نبات سهیم کنید.
ادویه هفت قلم
نوعی ادویه به نام ادویه «هفت قلم» یا ادویه «هفت رنگ» از سوغات مشهد و بسیار محبوب است. بدون شک وقتی در بازار قدم میزنید زیبایی چیدمان و رنگهای آن نگاه شما را به خود جذب میکند. از این ادویه برای طعم دادن به غذاهای ایرانی مثل خورش و آبگوشت استفاده میشود. این ادویه مخلوطی از دارچین، سماق، گلپر، زنجفیل، فلفل سیاه، فلفل قرمز و زردچوبه است.. از انواع دیگر ادویههای خراسان میتوان، انواع ادویه پلويی و خورشتی و ادویهی هجده رنگ را نام برد.
خشکبار
یکی از تنقلاتی که از گذشته در فرهنگ و ذائقه ما ایرانیها بوده و زینت بخش میز مجالس مهمانی و مناسبتهای خاص مانند سفره هفتسین و شب یلداست، انواع خشکبار است. خشکبار شامل انواع مغزها و میوههای خشکشده است. آلو بخارا، آلوچه، لواشک، برگه هلو، انجیر خشک، توت خشک، نخود و کشمش و انواع تخمه، خشکباری هستند که به وفور در بازارهای این استان به چشم میخورند.
از سوغاتیهای دیگر این استان که در شهرهای مختلف آن میتوانید تهیه کنید به این موارد میتوان اشاره کرد: عسل چناران و نیشابور، خربزهی تایباد، انواع گیاهان دارویی سبزوار، لبنیات محلی درگز و…